Tình yêu, lòng tốt, sự quan tâm, cảm giác được ai đó đồng hành và tôn trọng,... là điều mà nhiều người muốn tìm kiếm thế nhưng với một số người, đó lại là một thách thức lớn khó có thể đón nhận.

Có những người gặp khó khăn trong việc chấp nhận tình yêu thương và không thể bao dung, tha thứ một cách dễ dàng. Thậm chí nhiều người còn có phản ứng giận dữ và khó chịu khi nhận được tình yêu từ ai đó hướng về phía họ.

Phản ứng có vẻ như nghịch lý này phần lớn xảy ra từ sâu trong tiềm thức. Có thể ban đầu khi nhận được lời khen từ đối phương khiến họ thích thú, nhưng sau đó, lập tức những lời khen ấy có thể khơi dậy cảm giác không tin tưởng đối với người đưa ra lời khen ấy. Sự quan tâm từ đối phương thậm chí có thể gây nên thái độ tiêu cực và cảm giác chỉ trích đối với bản thân người nhận.

Tâm lý trị liệu ghi nhận, có người đàn ông đến trị liệu tâm lý còn tâm sự rằng anh ta thấy tức giận khi mọi người có ý khen ngợi mình.

Vậy tại sao tình yêu, sự thừa nhận, và cả những lời khen ngợi lại khơi dậy sự chán ghét bên trong một người như vậy?

Một số nguyên nhân chính sẽ được bàn luận dưới bài viết này được thực hiện bởi nhà tâm lý học lâm sàng Robert W. Firestone, Ph.D:

Thứ nhất, được yêu thương khơi dậy nỗi buồn và cảm giác đau đớn của một người về những gì họ đã trải qua, và khiến họ nhớ lại trải nghiệm từng bị tổn thương trong quá khứ.

Khi một người đã từng trải qua những kí ức thơ ấu đầy sự thống khổ, nỗi sợ bị bỏ rơi dày vò và cảm giác cô đơn từng quấn lấy họ trong những ngày tháng xưa cũ. Thì Khi họ bỗng được đối xử bằng một tình yêu thuần khiết, sự dịu dàng từ ai đó thì trớ trêu thay, những ký ức cũ có thể vô tình bị kích hoạt, khiến những trải nghiệm đau khổ ấy hiện lên rõ nét.

Chúng ta sợ bị tổn thương theo những cách mà ta từng cảm nhận từ khi còn nhỏ.

Một số người làm tổn thương người khác hay để trừng phạt họ bằng cách tự làm đau chính mình. Xu hướng này dựa trên niềm tin bên trong (core beliefs) được họ hình thành từ lúc nhỏ qua cái cách đối xử lạnh nhạt và thiếu tình yêu từ người lớn, họ nghĩ rằng: bản thân họ không đủ tốt, họ tin rằng họ không xứng đáng với tình yêu, họ không xứng có được hạnh phúc (Rajshree & Glenn, 2000).

Hoặc thậm chí họ nghĩ rằng họ không thể yêu thương được. Nếu họ chấp nhận tình yêu - họ có thể sẽ phá hỏng hay tệ hơn là huỷ hoại sự thuần khiết đó và sợ ảnh hưởng xấu đến người mang đến sự ấm áp cho họ. Sự tự trừng phạt cảm xúc lên bản thân khiến một người cảm thấy họ đang giữ được quyền kiểm soát tình huống.

Thứ hai, việc được ai đó yêu thương sẽ làm dấy lên lo lắng bên trong một người, vì nó đe doạ cơ chế phòng vệ tâm lý lâu dài được một người dựng lên từ nhỏ. Cơ chế ấy được hình thành để giúp một người đỡ cảm thấy tổn thương hơn khi đối mặt với những tình huống trong cuộc sống liên quan đến nỗi đau và bị từ chối cảm xúc.

Mặc dù cảm giác được ai đó chọn và coi trọng rất thú vị, có thể mang lại hạnh phúc. nhưng đồng thời, nó có thể khiến một người cảm thấy sợ hãi và nỗi sợ hãi đó có khả năng chuyển thành sự tức giận và thù địch.

Những cơ chế phòng thủ mà 1 người tạo ra bảo vệ họ khỏi những điều mà họ nghĩ rằng sẽ mang đến nguy hiểm cho cảm xúc.

Những phản ứng tiêu cực xảy ra nhưng thiếu đi sự nhận biết rõ ràng về tình huống đó, khiến 1 cá nhân không hiểu tại sao họ lại phản ứng như vậy với người kia.

Từ đó họ hợp lý hoá tình huống và cảm xúc mông lung đó bằng cách tìm lỗi hoặc đổ lỗi cho đối phương đặc biệt nghiên cứu tâm lý tìm ra rằng ta thường dễ trở nên hung hăng và làm tổn thương những người thân thiết nhất với mình (Richardson, 2014).

Trong tình huống đó, người được yêu cảm thấy họ phải thực hiện những hành vi, lối cư xử làm tổn thương đối phương để đẩy tình yêu thương đó ra khỏi họ để bảo vệ bản thân khỏi những tổn thương.

Thứ ba, được yêu thương mang đến cho họ một cuộc khủng hoảng danh tính đau đớn.

Với nhiều người đã từng trải qua cuộc sống với nhiều tổn thương, thì khi được yêu thương, họ cảm thấy rằng nếu họ chấp nhận và mở lòng với tình yêu đó - cả thế giới mà họ từng biết đến từ trước đến nay dường như sẽ thay đổi và có lẽ sẽ đối mặt với sự tan biến hoàn toàn. Và từ đó họ sẽ không còn biết mình là ai nữa.

Một người đã quen với cuộc sống nhiều cảm xúc tiêu cực và những lời kiểm soát thiếu lành mạnh, họ không biết thế giới với tình yêu và sự quan tâm vô điều kiện như thế nào, cũng như không biết phải phản ứng với nó ra sao. Thế giới tồn tại tình yêu - đối với họ thật xa lạ và bắt buộc họ phải học lại mọi thứ từ đầu.

Việc được ai đó tôn trọng, đánh giá cao cũng như công nhận giá trị đối với họ là một điều khó hiểu và khó giải thích. Vì những ý nghĩ đó dường như mâu thuẫn với những quan niệm tiêu cực mà họ từng có về bản thân. Những những hình mẫu tiêu cực đã được hình thành từ những người thân xung quanh họ, từ gốc rễ trong môi trường gia đình mà họ lớn lên.

Trong quá trình phát triển, đứa trẻ thường có suy nghĩ lý tưởng hoá bố mẹ mình như một phần của cơ chế sinh tồn. Quá trình lý tưởng hoá trong suy nghĩ này gắn liền với hình ảnh của bản thân họ (hình ảnh đó có thể là tích cực hoặc tiêu cực tuỳ vào trải nghiệm của mối liên hệ giữa họ và bố mẹ).

Dù những cảm xúc hay ý nghĩ về bản thân mình có đau đớn thế nào, con người vẫn sẵn sàng chấp nhận sự chối bỏ và thất bại vì những cảm xúc tiêu cực này có vẻ rất tương đồng và hài hoà với cách mà họ nhìn nhận bản thân.

Cho nên, việc được ai đó yêu thương khiến trạng thái tinh thần cân bằng của họ như phá vỡ.

Bạn có đang gặp phải những trở ngại tâm lý khi đón nhận yêu thương như vậy không? Nếu có thì đừng ngần ngại, hãy chia sẻ cũng TATU để chúng mình có thể giúp đỡ bạn nhé!